Joseph van der Lis wordt geboren in 's-Gravenhage in 1727 en is vanaf ca. 1755 woonachtig in Voorschoten en werkt daar als meester-chirurgijn. Ik wil graag weten waar Joseph van der Lis opgeleid is tot chirurgijn en vervolgens tot meester-chirurgijn. Ik weet dat voor een dergelijke opleiding een meesterproef moet worden uitgevoerd.

Wie heeft kennis van de opleiding tot chirurgijn in 's-Gravenhage midden 18e eeuw en of er archiefmateriaal over te vinden is?

• Vrijwel voor ieder beroep moest men tot de Franse tijd (1795 - 1813)  lid zijn van een gilde, dus hier het Chirurgijnsgilde. N.B.: Veel Chirurgijnen komen ook voor bij de Verenigde Oost-indische Compagnie (VOC). VOC-OPVARENDEN/chirurgijn (aanklikken; 1906 treffers).
• Bij een meester(gildelid) ging men als leerling jarenlang in opleiding en legde men uiteindelijk de meesterproef af. De meesterproef in de chirurgijnsopleiding - Nederlands Tijdschrift
• Oorspronkelijk was een chirurgijn vooral een wondarts en werd het beroep in combinatie met het kappersberoep (barbier) uitgeoefend.
• Op een oproep over apothekers door de eeuwen heen kwam naar voren, dat een combinatie apotheker-chirurgijn (later) ook niet ongebruikelijk is. Zie: Oproep: wie had er een apotheker in zijn familie (vóór 1818)?

Indien hij is opgeleid in `s-Gravenhage, zou het gemeente archief Den Haag toch uitsluitsel moeten kunnen geven?

<klik hier>

0376-01   Ambachtsgilden en bussen

1.10. Cosmas en Damianusgilde 

34-37 "Register der mrs. chirurgijns, derzelver knegts en leerlingen", 1626-1806

35 1730 - 1762 okt

MVG

Bij Erfgoed Leiden vandaag de zoektocht naar het examen van Joseph van der Lis voor de promotie tot meester chirurgijn voortgezet in de archieven der gilden, archiefnummer 0509, chirurgijnsgilde, Inv. Nr. 316, Memoriaal en Dagboek van het Collegium Chirurgicum, 1722-1807. Hierin Joseph van der Lis niet aangetroffen. In het 2e deel (1770-1807) Memoriaalboek 4 vinden we wel de vermelding van de broer Willem van der Lis.

Op folio 54: 1778 in de kantlijn "Inschrijving van W. van der Lis". Tekst: "Mr. J. Perimony laet inschrijven als knegt Willem van der Lis out 30 jaaren geboren in 's Hage voor de tijd van twee jaaren tot 1 meij 1780".

Op folio 60: 3 meij 1780 in de kantlijn "W. vd Lis continueert". Tekst: "Willem van der Lis continueert voor een jaar bij Mr. J. Perimony".

In het Secretarie-Archief archiefnr. 0501A, Inv. Nr. 6978, scan 18, blijkt Willem van de Lis als huurder te wonen vanaf 1 mei 1788 in gebuurte 21, no.51 op de Langebrug. Waar hij eerder woonde heb ik nog niet kunnen achterhalen.

Bij de volkstelling in 1829 was zijn beroep baardscheerder en woonde hij met zijn vrouw en zonder kinderen bij de Pieterskerk (Secretarie-Archief archiefnummer 0516, Inv. Nr. 1069, nr. 724 (scan 127).

Voor Joseph van der Lis ga ik weer terug naar het Haags gemeentearchief om het onderzoek in het archief van het chirurgijnsgilde van 's-Gravenhage voort te zetten.

In het Haags gemeentearchief (HGA) heb ik bij de rekeningen van het chirurgijnsgilde de betaling gevonden door Joseph van der Lis voor zijn inschrijving als leerling van meester chirurgijn Stephanus Renard in 1742 (HGA, archiefnummer 0376-01, Inv. Nr. 48). Ook de betaling voor de kosten van de leerbrief in 1744 (HGA, archiefnummer 0376-01, Inv. Nr. 48). Stephanus Renard was sinds 1741 meester chirurgijn in 's-Gravenhage en later ook hoofdman (1752 t/m 1754) en deken ((1756 t/m 1758) van het chirurgijnsgilde (HGA, archiefnummer 0376-01, Inv. Nr. 40). Ik trof ook de gildebrieven aan van het chirurgijnsgilde met de regels voor leerlingen en voor meester chirurgijns (HGA, archiefnummer 0376-01, Inv. Nr. 20). Alsmede de exameneisen met de namen van de kandidaten voor het examen voor meester chirurgijn (HGA, archiefnummer 0376-01, Inv. Nr. 41).

Het examen en de promotie tot meester chirurgijn van Joseph van der Lis heb ik helaas bij deze tweede zoektocht niet in het archief van het chirurgijnsgilde aangetroffen.

Conclusie op basis van mijn onderzoek is dat zowel in 's-Gravenhage als in Leiden het examen van Joseph van der Lis voor meester chirurgijn niet heeft plaatsgevonden. Vraag is dan: waar dan wel?

Op 2 februari 1768 koopt Joseph van der Lis, meester-chirurgijn in Voorschoten, een timmermanswinkel in het dorp en gebruikt dat als chirurgijnswinkel. In een chirurgijnswinkel worden door een meester-chirurgijn leerlingen opgeleid tot chirurgijn. In 1781 verkoopt Joseph van der Lis de chirurgijnswinkel aan Pieter van der Meer, die inmiddels meester-chirurgijn is en beschouwd kan worden als opvolger van Joseph van der Lis. Pieter van der Meer verkoopt de chirurgijnswinkel op zijn beurt in 1798 aan Peter Reijers, die dan meester-chirurgijn in Voorschoten is.

De chirurgijnsopleiding vindt in de 18e eeuw in de grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam, 's-Gravenhage en ook Leiden nog steeds plaats in gildeverband (chirurgijnsgilde). Ieder dorp had natuurlijk niet een eigen chirurgijnsgilde. Hoe is dan de opleiding tot chirurgijn en het afnemen van examens voor meester-chirurgijn (de meesterproef) geregeld in dorpen zoals Voorschoten?

Wie heeft antwoorden op deze vragen?