Dag forum,

Mijn betovergrootmoeder werd Bok Roes genoemd. Nu gaat het verhaal dat Bok een specifieke term is voor een Javaanse vrouw met Chinese achtergrond (peranakan). Ik kan deze aanname nergens op papier terugvinden, weet iemand van een bron of (her)kent iemand dit?

Ik heb in kranten personen gevonden van Chinese afkomst met de naam Bok Roes, dus het kan zomaar kloppen :)

Mijn overgrootmoeder, een njai, werd Roos genoemd. Ik vraag me af of Bok Roes terugslaat op de naam van haar oudste dochter zoals veelal het gebruik was. Tegelijkertijd denk ik dat Roos, een typische naam voor een njai, een vernederlandsing is.

Is er iemand die meer weet over inlandse naamgevingen?

Dank,

Dewi 

Wat ik weet van de Chinese naamgeving is dat 'Nio' op het einde van de naam (of per abuis in de achternaam?) 'vrouw' betekent. En dat de Chinese naamsnotering begint met de achternaam, in tegenstelling tot de Europese. Dus allerlei mogelijkheden om achternamen (familienamen) en voornamen ('given name') door elkaar te halen.

Wat ik ook weet is dat als de voornaam begint met 'Bok' het vaak over een inlandse vrouw gaat. Topografische context is vaak Java, maar andere eilanden komen ook voor. Ik kom 'Bok' spaarzaam tegen in Chinese voornamen. Geen idee of het in die context nog een speciale betekenis heeft.

Volgens het Surinaams Woordenboek ( https://www.ensie.nl/surinaams-woordenboek/bok ) : 

6.bok, Javaanse vrouw (gevolgd door haar naam). Uitzijn huwelijk met Bok Soeparni werden vijf kinderen geboren 
(Bauxco Nieuws, juni 1963: 12). Zie Fernandes 1973: 94. 
Etym.: Van Jav. mbok = moeder. Zie ook: ma-e.

=> Dus "Mbok Roes" zou kunnen betekenen "moeder van Roes/Roos". Maar "Bok Roes" is denk ik gewoon "vrouw Roes/Roos" (Topografische context is inderdaad Java en/of van Javaanse komaf)

Aanvulling. Gezocht op roosjeroos.nl op voornamen die met 'Roes' beginnen. Dat zijn eigenlijk altijd inlandse vrouwen in Javaanse context. Dus 'Bok Roes' zou een in de wandelgangen gebruikte afkorting kunnen zijn voor haar werkelijke voornaam:

Dat 'Roes' daarna voor haar (gelijknamige?) dochter is 'vernederlandst' tot 'Roos' lijkt mij plausibel. En het naamdeel 'Roes.....' zou best een met de vrouwelijke sexe verbonden betekenis kunnen hebben. Maar dat laatste is meer giswerk.

[Edit] Google Translate geeft als vertaling voor het Maleis 'Roes' de betekenis 'Roos' in het Nederlands:

Maar dat kan ook een enorme u-bocht uit het koloniale verleden zijn, in die zin dat er veel Nederlandse woorden in het Maleis zijn overgenomen. Voorbeeld:

Beste Bart,

Hartelijk dank voor al deze informatie. Interessant om Roes* als uitgangspunt te nemen. Roes vertaalt in het Maleis ook naar Rus, als in Russisch, dat lijkt me dan weer wat vergezocht. Het vreemde is dat de vader van Roos wordt aangeduid als Pak Roes. Maar het gaat hier om informatie van een NLs persoonsbewijs. Het was wellicht het meest makkelijk om de inlandse mensen gewoon als Bok en Pak te registreren met de naam van de dochter die met een NLer was? Helaas heb ik de trouwakte nog niet boven water, dat zou misschien meer info geven.

Via Delpher vond ik in de omgeving semarang meerdere vermeldingen van Bok Roes'en waarvan 1 waar wordt gemeld dat Bok Roes geen pas bij zich had en koffie gesmokkeld had. Die pas was kenmerkend voor het passensysteem dat in werking was voor mensen met een Chinese achtergrond. 

Nogmaals bedankt voor het meedenken!

Wat gezegd wordt over de betekenis van Bok klopt. Aangezien Google vertalen niet altijd accuraat is, zou ik met betrekking tot Roes en Roos willen opmerken, dat de uitleg dat Roes een verkorting van een Indonesische naam is, het meest voor de hand liggend is. Daarnaast zal de Nederlander die een Roes trouwde, dan wel als njai had, van Roes Roos hebben gemaakt, omdat dat Nederlandser klonk.
Nicolette

Wellicht te overvloede, re: "Pak Roes"

Dus 'gewoon' meneer en mevrouw Roes. Dat blote feit alleen geeft mij geen enkele aanleiding om iets Chinees te vermoeden. Wel 'Java' v.w.b. 'Bok' en 'Pak'. Roes komt wel sporadisch als achtenaam voor in het voormalig Nederlands Indië, zo te zien bij personen van Europese afkomst:

Als voornaam komt Roes zo te zien niet voor.