Onderzoek in Duitsland » Hof 'to Vaestem'/Va(e)sterman/Fasterman(n)
Beste Leander,
Om een beetje inzicht te krijgen in al die plaatsnamen, veldnamen, landgoederen en familienamen (die vaak van een boerderij of stuk land worden afgeleid!), kun je het beste allereerst een goede kaart erbijpakken... (onder het motto: waar hèbben we het nou precies over?! 
)
- De grote lijnen: het gaat om de regio Münster - Bielefeld in Duitsland,
in de Duitse landstreek Westfalen, achter Almelo en Enschede:
- Meer gedetailleerd: het betreft de streek ten zuidwesten van de stad Warendorf:
- In het bijzonder gaat het hier om de plaats- en veldnamen Freckenhorst en Gronhorst:
Goed.
Naast het goeie onderzoek dat je zelf al op verschillende internetsites (neem ik aan) hebt gedaan, kom je nog wat meer informatie tegen.
Je leest dan heel veel teksten geschreven door archieven, wetenschappers (zoals historici, taalkundigen en aardijkskundigen, geografen) en heemkundige verenigingen, die zich bezighouden met de plaatselijke geschiedenis en tradities (in het Duits: Heimkundeverein, Heimatverein, Brauchtumsverein, enz. enz.). Met veel verhalen van armoe en ellende: over oorlogen die al honderden jaren over deze landstreek heen hebben getrokken, plunderende buitenlandse soldaten, de landheren die de arme boeren hebben uitgezogen met torenhoge belastingen, de kerk die steeds rijker werd doordat mensen vrijwillig grond, goederen en geld schonken in de hoop op een plaatsje in de hemel.
Een taalkundige schreef bijvoorbeeld deze tekst over het in-het-landschap-voorkomen van plaatsen met het eeuwenoude woord "Heim" erin, zoiets als "huis", waarbij het woord soms in honderden jaren "afgesleten" is tot de uitgang -em, zoals bij ons bijvoorbeeld bij Hattem;
http://archive.org/stream/diewestflischen00jellgoog/diewestflischen00jellgoog_djvu.txt , citaat:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Die westfälischen Ortsnamen nach ihren Grundwörtern / H. Jellinghaus. / Kiel und Leipzig: Verlag von Lipsius & Tischer. 1896. [...] Diese Zusammenstellung und Untersuchung der Wörter, welche die
Grundlage der westsächsischen Ortsnamen bilden, bezieht sich auf die Namen der jetzigen Provinz Westfalen [...] heim. Da die Grundbedeutung, einzelne Heimstätte , Herdstelle'
ist, so ist von vornherein anzunehmen, dass die mit -heim gebildeten zahlreichen Namen zu den ältesten gehören. Die westfälischen Namen bestätigen dies. Das jetzige westfälische heeme, f. Heimat erscheint in Ortsnamen nicht.[...] 14. Jh.; [...] Evinchem im Osnabrück. 978; Fastermann, Hof b. Freckenhorst: to Vaestem - 15. Jh.; Flamschen b. Coesfeld: Flameshem
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Einde citaat.
In de 14e eeuw was er dus als een Hof (hoeve) Fastermann bij Freckenhorst, met de familienaam:
to Vaestem. Nu is "to" zoiets als het Duitse woord "zu" en het Nederlandse "te" , "tot" of "thoe"; je ziet het nog terug in adellijke familienamen als Van Nispen tot Sevenaer of Van Harinxma thoe Slooten:
een bepaalde familie, die ergens "resideert", woont, haar stamslot heeft (vergelijk de zin: "Zij woont te Amsterdam"). Fastermann gaat daarop terug, en Vaestem moet oorspronkelijk dus zelf een plaats- of veldnaam zijn geweest.
Zie bijvoorbeeld dit stuk: http://www.heimatverein-freckenhorst.de/Freckenhorster%20Geschichte/Zeitgeschichte%20bis%201949.pdf
citaat:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"Freckenhorster kommentierte Datensammlung (Teil I - 1949).
Der Geschichte von Freckenhorst liegt eine Legende zugrunde, die sich auf die Klostergründung im Jahr 854 bezieht.[...] 1281 25. Oktober: Ein Ritter Arnold von Freckenhorst wird genannt. Fürstbischof Everhard von Münster überträgt dem Kloster Vinnenberg einen Zehnt bei Gronhorst [...] 1300 [...] Feststehen die Besiedlungen der Hofstellen F(V)astermann in Gronhorst (Halberbe). 1587 5. Januar: Für die Heerschau Pulver gekauft. 8. März: Der Rentmeister zu Sassenberg wird um Beteiligung an der Kornsteuer für die Spanier gebeten. [...] 9. Mai: Plündernde Soldaten gejagd. 20. Mai: Vastermann und Joh. Engelbertz werden zum Rentmeister von Sassenberg geschickt, um über die in Freckenhorst stationierten Sassenberger Schützen zu verhandeln. [...] 1642 2. September: In einem Bericht des Vogtes von Sassen (Sassenberg), Johann Dünheuft, heißt es, dass in Freckenhorst 36 Höfe unbewohnt seien. Immer wieder ist vermerkt "ligt öde und wöste und hat in langen Jahren niemandt bewohnet", oder "verstorben und verdorben" oder "pauper" (arm). 14 Höfe drohen zu verfallen, ihre Häuser sind ohne Dach. Von den 54 größeren Anwesen im Kirchspiel sind 18 ohne Pferde und meist auch ohne Kühe. Zahlreiche Äcker bleiben brach liegen und Wölfe dringen bis zur Ortschaften vor.
Die noch auf den Höfen verbliebenen Menschen leben äußerst dürftig. Während der Kriegsjahre haben sich auch Soldaten, Heuerlinge und andere Personen auf den Höfen niedergelassen, so auf Hof Osthoff ein Hauptmann Hoevel und bei Flentrupf Bürger aus Warendorf. [...] Bauerschaft Flintrup:
Neuhauß (5RT), eigenhörig Abtei Marienfeld, lange durch Witwe bewohnt,
aber zahlungsunfähig. Hanhoff (=Pösentrup) (5RT) eigenhörig der Freckenhorster Kirche und Armen, verdorben, ausgestorben und arm. Stellendrupf (=Stentrup) (5RT) eigenhörig Freckenhorster Abtei, seit fast 30 Jahren ausgestorben, öd und wüst. [...] Lohman(n) (5RT), fürstliches Gut, eigenhörig Amt Sassenberg. - Vasterman(n) (=Schulze Wartenhorst), (5RT), eigenhörig Abtei, arm.
Westarp (5RT), eigenhörig Erbe Bucks, öd und wüst seit 20 Jahren. [...] 1665 Es gibt 184 Häuser in Freckenhorst, darunter 40 Gademe (kleine Mietshäuser).[...] 19. Oktober: Von Freckenhorst werden vier lange Eichen für den Bau der Zitadelle in Münster verlangt (geliefert von Fastermann, Böddelmann, Schleppinghoff und Lohmann), dazu 167 Palisaden und eichene Dielen.[...] Jörgen Lickhus muss einen Wagen stellen, um Kugeln und Granaten zum Heer nach Twente zu bringen. Der Wagen geht dabei verloren. Dafür erhält er später 10 Thaler aus der Kirchspielkasse. Für einen ähnlichen Verlust erhält G. Fastermann auch 10 Thaler.[...] 1666 Der Fürstbischof Christoph Bernhard von Galen lässt durch seinen Generalvikar und eine Kommission das Thiatildisgrab öffnen[...] Gert Fastermann erhält 3 Thaler und 2 Schillinge aus der Kirchspielkasse zurück, die er für die Ausrüstung seines Knechtes mit Degen, Karabiner und Sporen ausgelegt hat. [...] 1810 Bau der Knabenschule in Freckenhorst. Noch sind 16 der rund 200 Häuser in Freckenhorst mit Stroh gedeckt, im Kirchspiel von den 164 Gebäuden noch fast alle.[...] Dem Kapiel gehören in Freckenhorst in der Bauerschaft Gronhorst die Güter Liekhus und Iselgrim, in der Bauerschaft Walgern der Schultenhof Walgern, im Wigbold Reckman, Bröckelman, Achterman und Loyer. Dem Alten Kostamt gehören, zum Teil zur Hälfte gemeinsam mit der Abtei, in der Bauerschaft Gronhorst die Erben Loyer, Heidman, Fasterman, Schulte Schleppinghoff und Reckman [...].
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Einde citaat.
- Je ziet dus dat de naam Vastermann / Fastermann al 500 jaar bekend is rond deze plaats: het stond vast dat in 1300 een nederzetting bestond in Gronhorst, een boerenerf met die naam; en nog in 1810 het erfgoed met de naam Fasterman in de buurtschap Gronhorst.
- Er staat ook dat de naam werd gelijkgesteld met een latere familienaam Schulze Wartenhorst:
Vasterman(n) (=Schulze Wartenhorst) . Dat kan belangrijk zijn voor je onderzoek. Misschien gaat het om een bezitting (stuk grond) die later is overgegaan op die familie, dus: bij dat landgoed ging horen.
Ook zijn in het stuk tekst veel plaats- en veldnamen genoemd. Kijk nu eens naar de topografische kaart van dit kleine stuk Westfalen in 2012, op de topografische-kaarten-viewer TimOnline, en je ziet dat in het landschap van nù nog steeds heel veel namen van die landgoederen voorkomen, dus bewaard gebleven zijn, van honderden jaren geleden:
http://www.tim-online.nrw.de/tim-online/initParams.do;jsessionid=87471B8CEFD17503062331D3ADA2F5DE
Zie je dat bijna alle plaats- en veldnamen uit dat stuk historische tekst
weer terug te herkennen zijn op de kaart in 2012?
OK. In een tekst op Google Books http://books.google.nl/books?id=Rs9jFtRCZMoC&pg=PA231&lpg=PA231&dq=gut+schulte+wartenhorst&source=bl&ots=zx97umVEQf&sig=IjzhIr_4X0LFTpfPuETL0cFe0IM&hl=nl&sa=X&ei=XXVvT7qINMSSOryV9fwF&ved=0CCAQ6AEwAA#v=onepage&q=gut%20schulte%20wartenhorst&f=false
over de geschiedenis van Freckenhorst, zie je vanaf pagina 231 steeds weer een paar namen opduiken in samenhang met elkaar, die dus blijkbaar iets met elkaar te maken hebben:
Freckenhorst, Gronhorst, Schulze Wartenhorst . Er is dus mogelijk een verband.
Op de kaart van TimOnline zie je bij de plaats Everswinkel het landgoed van die familie Schulze Wartenhorst liggen, dat in een andere tekst dus met dat landgoed van de familie Vastermann/Fastermann was gelijkgesteld; misschien is er ooit een huwelijk geweest, of een erfenis, waardoor de twee families en de twee landgoederen (boerderijen, hoeven) zijn samengekomen.
Dat is misschien óók belangrijk om vast te houden voor je onderzoek.
Het landgoed Schulze Wartenhorst wordt beschreven (hou de kaart erbij!!) in deze tekst:
http://www.bshv-everswinkel.de/home/heimatverein/geschichte/pdf/02-besiedlung.pdf
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"Vom Adelssitz Haus Köbbing an der Hoetmarer Mark ausgehend, zieht sich ein
Siedlungsbogen um den Wartenhorster und Hengen Sundern und stößt auf den
Wartenhorster Kreiderücken. Dort liegen die Höfe Averberg, "über dem Berg", eine
Lagebezeichnung, die Sinn macht, wenn man von Haus Langen als Fixpunkt ausgeht,
Schulze Wartenhorst und Schulze Zumhülsen. Die Urflurkarte verzeichnet in
Schulze Zumhülsens Garten eine Speichergräfte [...] so dass man hier eine frühere
Burganlage vermuten darf. Auch Große Mehrmann und Lütke Mehrmann [...]
Im Süden [...] in der Bauerschaft Schuter [...] . "
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Goed. Heb je al die veld- en boederijnamen op de kaart herkend?
Voor het onderzoek lijkt dat verband tussen de families Fastermann/Vastermann en Schulte Warendorf nu best belangrijk te worden.
Ook blijkt dat die familie Schulte Warendorf letterlijk al eeuwenlang op deze plaats, rond Everswinkel, voorkomt:
http://www.genealogieonline.nl/stambomen-van-johan-scholte/I541290.php
"Stambomen van Johan Scholte » Frederik Schulze Wartenhorst
Persoonlijke gegevens Frederik Schulze Wartenhorst :Hij is geboren 1673 in Everswinkel.
Hij is overleden op 20 maart 1738 in Everswinkel, hij was toen 65 jaar oud. Gezin van Frederik Schulze Wartenhorst: Hij is in de kerk getrouwd met Anna Elisabeth Plöger voor 1735 te Everswinkel."
http://www.genealogieonline.nl/stambomen-van-johan-scholte/I541216.php
"Joan Melchior Schemman, 1739-?, x.1769 Clara Catharina Wartenhorst, 1742-1813
dochter: Catharina Elisabeth Schulze Wartenhorst, 1781-1837"
http://www.genealogienetz.de/vereine/afel/ahnenlisten/EBA%20Band%201%20-%207.%20Beiheft.pdf
"19. Catharina Elisabeth Schulze Wartenhorst . Everswinkel 1/1781."
http://pilotfisch.tplr.de:8080/wegebilder-warendorf.de/wegebild/wegekreuz-schulze-stentrup
"Wegekreuz, Schulze Stentrup [...] an der Straße Freckenhorst-Buddenbaum [...]
Inschrift Rückseite: Errichtet von Wilhelm Schulze Stentrup - Josefine Schulze Wartenhorst - Eheleute, 1906"
JOSEPH SCHULZE WARTENHORST -- Spouse: MARIA ANNA ROEWEKAMP - Marriage:13 JUL 1854 Sankt Bonifatius Katholisch, Freckenhorst, Westfalen, Preussen
http://www.mv-online.de/lokales/muenster/stadtteile_nord/
1239344_Das_heutige_Haus_Rumphorst.html
"Die Kajüters waren seit den 1930er Jahren die Besitzer des Anwesens [sagt] Hugo Schulze Wartenhorst, [..] Sohn der Familie Kajüter [...] heute in Everswinkel ansässig"
Anno 2012, vermeldingen in een soort Gouden Gids en in het telefoonboek:
http://www.goyellow.de/schnellsuche/schulze-wartenhorst/freckenhorst-stadt-warendorf/?PNO=0:1
mdest=sec2.www2&vert_ok=1&ort_ok=1&mergerid=&cilist=0&sp=0&aktion=23
- in Everswinkel, een bedrijf: Schulte Wartenhorst, Gut, Brennerei
[een Gut is een landgoed; een Brennerei is een distilleerderij]
- in Freckenhorst, Stadt Warendorf
- in 48231 Gronhorst, Stadt Warendorf
Je ziet dus: de Schulze Wartenhorst-"connection" is voor jouw onderzoek de moeite waard!
Op zoek naar bronnen in archieven in Nordrhein-Westfalen
kom je dan ook deze vermelding tegen:
http://www.archive.nrw.de/LAV_NRW/jsp/bestand.jsp?archivNr=385&tektId=66&expandId=64
"Archive in Nordrhein-Westfalen // Kreisarchiv Warendorf // Archivgut eigener Herkunft, im eigenen Archiv // Herrschafts- und Familienarchive, Hofesarchive // Verzeichnete Familienarchive
Schulze Wartenhorst / Fastermann, Freckenhorst "
Er is dus een familiearchief met die namen Schulze Wartenhorst / Fastermann
die je onderzoekt, dat wordt bewaard bij het Kreisarchiv (districtsarchief) in Warendorf.
Dat is niet zover van Nederland, een paar uur rijden met de auto -
misschien wel de moeite waard voor je onderzoek, als er een vrije dag is.
De contactgegevens vind je hier: http://wiki-de.genealogy.net/Kreisarchiv_Warendorf
Openingstijden: http://www.archive.nrw.de/kommunalarchive/kommunalarchive_u-z/w/WarendorfKreis/oeffnungszeiten_und_kontakt/index.php
Op de website van het archief http://www.archive.nrw.de/kommunalarchive/kommunalarchive_u-z/w/WarendorfKreis/informationen_fuer_benutzer/Personenstandsregister/index.php
zie je dat er ook akten van de burgerlijke stand uit Everswinkel en Freckenhorst worden bewaard, alleen begint die in deze regio pas vrij laat, in 1874, en zul je het vóór dat jaartal met kerkboeken (doop-/trouw-/begraafboeken) moeten doen.
Maar voor Duits stamboomonderzoek heb je natuurlijk altijd nog Genealogy.net
(met databanken en Mailinglijsten!!, zie bijvoorbeeld http://wiki-de.genealogy.net/Spezial:Suche?search=Freckenhorst&fulltext=Volltext , http://wiki-de.genealogy.net/Freckenhorst en http://familienanzeigen.genealogy.net/detailsgeburt.php?ID=634195), FamilySearch (bijvoorbeeld https://www.familysearch.org/search/records/index#count=20&query=%2Bsurname%3Avastermann~%20%2Bbatch_number%3AC977972 ), het Ahnenforschung-forum, GeneaNet, Google en het Stamboomforum!
Dat archief in Warendorf is dus je beste kans om meer te weten te komen..
maar intussen mag je ook ons eigen CBG niet vergeten, waar misschien interessants wordt bewaard:
http://194.171.109.12/index.php?zoekterm=vasterman&exact=Ja&status=T
... en natuurlijk de kranten-database http://kranten.kb.nl , om allerlei mogelijke naamsvarianten
uit te proberen (Vasterman(n), Fasterman(n), Schulze Wartenhorst, plaatsnamen enz.),
want veel inwoners van Westfalen zijn naar Nederland getrokken, de zogenaamde Hollandgangers!
- Iets anders: tussen al die plaats-, veld- en familienamen is je misschien wel opgevallen dat er zoveel familienamen beginnen met Schulte; je ziet dat ook in Nederland, bij namen als bijvoorbeeld Scholte Nordholt. Genealogisch wel een interessant verschijnsel. Zie bijvoorbeeld:
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/schout en, beter nog, op Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Schout, citaat: "In een boerenambacht werd de schout ook wel huisman (huesmann) genoemd en was hij een niet-horig bezitter van een vrij overerfbare hoeve. In steden kon de schout worden gezien als hoofd van het justitieel apparaat. Hij was openbaar aanklager, hoofd van het opsporingsapparaat en zat het gerecht voor (de vierschaar)." - In het Duits:
http://de.wikipedia.org/wiki/Schultheiß, citaat: "Seit dem 16. Jahrhundert wurden ihm zunehmend durch die Landesherrschaft Aufgaben aus der Dorf- und Gemeindeverwaltung übertragen, die ehemals von den von der Ortsgemeinde bestimmten Amtsträgern (Heimbürger) erfüllt wurden. Damit verschwand allmählich der Dualismus zwischen herrschaftlichen und genossenschaftlichen Amtsträgern. Als Schulze wurde er im 17. bis zum 19. Jh. weitgehend der Dorfvorsteher im Sinne eines Bürgermeisters."
- En, ook leuk als genealogisch tussendoortje, is je dit opgevallen op de kaart?
Net als bij C&A en Peek & Cloppenburg :
Westfaalse familie, naar Nederland getrokken, bekende kledingzaak opgezet....
Succes met je onderzoek!
Met vriendelijke groet,
Dimitri Vlas
Beste Leander,
Gefeliciteerd met je vondst!
Maar, je zegt het zelf al: "misschien is dit de plek." Wees, als je met genealogie bezig bent,
vooral voorzichtig met het trekken van conclusies! Het beste kun je proberen uit zovéél mogelijk bronnen
zo dicht mogelijk bij de waarheid te komen. (Dat 'Grüne Stiege' zegt me niets, trouwens).
Wees ook erop bedacht dat huisnummers door de eeuwen heen kunnen veranderen, en dat dus een huisnummer nù niet dezelfde plaats hoeft aan te wijzen als een huisnummer van toen (alleen met een kadastrale aanduiding kun je door de tijd heen "vergelijken" en heb je 100% zekerheid, maar dit kadaster gaat óók maar terug tot vroeg in de 19e eeuw).
Daarnaast heb je gezien, in je onderzoek tot nu toe, dat zo'n "vondst" en zo'n naam-op-de-kaart van àlles kunnen betekenen & aanduiden: een familienaam, een stuk land afgeleid van die familienaam, een familienaam afgeleid van zo'n stuk land, een dorp, een buurtschap, een landgoed, een boerderij of boerenerf. 'k Zal hierna maar het algemene begrip "landgoed" gebruiken, want uit een naam-op-de-kaart of een naam-in-een-bron alléén kun je geen conclusies trekken.
Wat heb je nu zeker?
1) Je weet in elk geval, dat er nu in 2012 nog een landgoed/boerderij/boerenerf (immers: "Hof") met de naam Schulze Wartenhorst bestaat, met het huidige (2012) adres Gronhorst 18 in Freckenhorst, gemeente Warendorf. En dat huidige adres, dat kun je natuurlijk redelijk goed "plaatsen":
- via Google Maps, te zien bij het "A"-symbool helemaal links op de kaart:
- via TIM-online, de kaartendienst van de deelstaat Nordrhein-Westfalen, gebaseerd op het Duitse kadaster
en dus nog een stuk preciezer dan Google Maps:
Je ziet dus: als je vanuit Freckenhorst de provinciale weg (Landesstrasse) L 547 volgt naar het zuidwesten, kom je uit op een kruising bij landgoed Liekhues; vandaaruit gaat een weg naar het noordwesten richting het landgoed Schulze Schleppinghoff, die vervolgens afbuigt naar het zuidwesten, en ter hoogte van het landgoed Kessmann opnieuw naar het noordwesten voert, in de richting van het landgoed Lohmann, aan de districtsweg (Kreisstrasse) K 43. Aan de weg, en schuin tegenover dat landgoed Kessmann, ligt kennelijk een landgoed Schulze Wartenhorst, tegenwoordig, anno 2012.
2) Je hebt gezien, in je onderzoek, dat de naam Schulze Wartenhorst op een gegeven moment in allerlei bronnen wordt gelijkgesteld met de naam Vaestem of Vasterman(n) of Fasterman(n). Dat is natuurlijk interessant. Mogelijk is hier een familienaam op een andere familienaam overgegaan, door "aantrouwen" of "overerven"; of er is weer een geval van "landgoed volgt familienaam" of "familienaam afgeleid van landgoed". Er kan vàn alles aan de hand zijn. Een genealoog weet alleen: vasthouden wat je tot nu toe gevonden hebt; op zoek gaan naar méér bronnen (literatuur als tijdschriften en boeken, archiefstukken, internet-vermeldingen enz.) en andersóórtige bronnen (historische kaarten, beeldbanken met foto's en ansichten, telefoongidsen, Google-Afbeeldingen, e.d.), om dichter bij de waarheid te komen; kijken of je verbanden kunt leggen; niet te snel conclusies trekken.
3) Je weet, uit je onderzoek tot nu toe, dat die naam Schulze Wartenhorst al eeuwenlang voorkomt in deze regio, rond de plaatsen Everswinkel, Warendorf en Freckenhorst. Als familienaam èn als plaatsnaam èn als "veldnaam". Immers: je vindt de naam telkens terug in archiefbronnen en internet-vermeldingen.
Je weet ook, dat er zo'n 3 km noordwestelijk van jouw vondst van 2012 nòg een landgoed met de naam Schulze Wartenhorst ligt, bij de plaats Everswinkel:
Zie je?
Jouw vondst van nu (2012) en die naam op de kaart, een landgoed met die naam dat er misschien al eeuwenlang ligt. Je kunt dus niet zeggen: "Precies daar-en-daar ligt het landgoed Schulze Wartenhorst".
Nogmaals: er kan van alles aan de hand zijn. Misschien één en dezelfde familie, misschien een "familietak Schulze Wartenhorst" en een "tak Vastermann"; misschien ook twee zussen of twee broers van dezelfde familie, die gewoon een paar kilometer verderop zijn gaan "boeren" (een boerderij beginnen), om elkaar niet in de weg te zitten.
Om het zeker te weten, is meer onderzoek nodig; en je moet eerlijk zijn naar jezelf: op sommige vragen kun je gewoon nooit antwoord krijgen, omdat veel bronnen er niet meer zijn (oorlog, branden, verwoesting), door menselijke waardering ("kastruimte/we kunnen niet alles bewaren/dit is niet de moeite waard om te bewaren") of stompzinnigheid ("gooi toch weg, die ouwe rotzooi!"), of simpelweg nooit of niet eerder zijn aangelegd (het systematisch noteren van dopen, huwelijken en begrafenissen gebeurde bij ons niet vóór de 16e eeuw, de burgerlijke stand (geboorte/huwelijk&partnerschappen/overlijden) is er pas sinds de periode 1792-1811, een systematisch bevolkingsregister pas sinds ca. 1850, een kadaster pas sinds ca. 1832), of alleen opgetekend voor "belangrijke mensen" (adel, geestelijken, rijken) en niet voor iederéén, het "gewone volk" (zie bijvoorbeeld de middeleeuwse stamreeksen en adelslexicons).
Hoe verder je teruggaat in de tijd, hoe moeizamer het wordt om iets over personen te vinden, hoe minder bronnen bestaan of bewaard zijn gebleven, hoe meer duisternis, hoe meer raadsels. Zie het positief: alles wat je vindt, is bonus, mooi meegenomen!
Natuurlijk, waar hebben we het over, in grote lijnen: een stukje wereld van 11 bij 6 kilometer waar je zoveel vermeldingen van die naam tegenkomt - daar moet haast wel een verband zijn.
Alleen het is (nog) niet zover, dat je een familienaam echt kunt vastpinnen op één precieze lokatie,
één lapje grond. Dat zou ook alleen maar kunnen, zo'n uitspraak doen, voor één moment in de tijd, immers? Niet in het algeméén, alleen maar: "voorzover we tot nu toe weten" !
Als iemand zegt "Mijn familie komt uit Groningen" (1642), en even later vindt hij in een archiefstuk dat die familie 5 jaar eerder is over komen waaien uit Denemarken (1637), dan is dàt het nieuwste wat hij ervan wéét: de nieuwste stand van zijn kennis. En ook dat is alleen maar geldig voor dat tijdstip, met andere woorden: Groningen 1642 blijft waar, Denemarken 1637 óók, maar het laatste is "voorzover ik nu weet".
Maar laat dit alles je enthousiasme niet bederven.
Gefeliciteerd met je vondst, en blijf zoeken!
(volgens mij is het sowieso de moeite waard eens in de auto te stappen en dat archief (Kreisarchiv) in Warendorf te bezoeken voor die archiefstukken "Familienarchiv Schulze Wartenhorst / Fastermann"; daar eens met een archiefmedewerker te praten, of wat bibliotheekboeken over plaatselijke geschiedenis in te kijken, op zoek naar dat verband tussen die namen, en het "verhaal erachter"; en natuurlijk: op naar het adres Gronhorst 18, foto's maken in de buurt, praten met de mensen in de buurt, vooral ouderen!)
Succes met je onderzoek,
met vriendelijke groet,
Dimitri Vlas
Beste Leander,
Je schrijft: "maar hij heeft geantwoord", en dat klinkt bijna teleurgesteld.
De archiefmedewerker schrijft dat weliswaar op de internetsite staat, dat zijn archiefinstelling dat familie-archief bewaart, maar het is overgedragen aan iemand anders / een andere instelling, en hij weet niet waar het archief nu bewaard wordt (Mooi is dat! Niet alleen "rammelt" die internet-tekst, maar ook de eigen administratie van het archief is niet compleet!). Maar de archiefinstelling heeft wel boeken, opstellen, tijdschriftartikelen en oude akten waarin men misschien informatie over het landgoed en de familie Fasterman zou kunnen vinden (!!!). Het zou alleen weleens wat langer kunnen duren voor ze er aan toe komen, daarin iets na te kijken, en hij hoopt dat ze het nog voor de pasen redden om je verdere informatie te sturen. Wel heeft hij een lijstje gemaakt met vindplaatsen (in die literatuur, akten e.d.) waar zij hopelijk iets kunnen vinden; en dan laat hij een lijstje zien van die (mogelijke) vindplaatsen.
- Aan de ene kant: je hoeft niet teleurgesteld te zijn, want het lijstje van (mogelijke) vindplaatsen dat hij je opnoemt, en dat hij zelf waarschijnlijk in 10 minuten vanaf een computerscherm heeft genoteerd, gaat hij zelf blijkbaar nog "nalopen", en hij wilde je z.s.m. via de post iets laten weten. Wie weet wat er dus nog aankomt, via de brievenbus, of de e-mail.
- Aan de andere kant: pas hiermee wel op!!
Stamboomonderzoekers zijn nu heel "verwend" omdat er zó ontzettend veel al te vinden is op internet, maar voor echt belangrijke dingen moet je toch ècht naar een archief; andersom gezegd: kom je daar nooit, dan zul je nooit weten, hoeveel belangrijks je misschien allemaal misloopt.
Archieven zijn de laatste tijd steeds "klantvriendelijker" geworden door steeds meer archief-inventarissen en indexen op internet te zetten, zodat je in elk geval zelf kunt inschatten of ze daar iets hebben wat voor jou interessant is, maar let wel: dat gaat allemaal over inhoudsopgaven, niet over de inhoud zelf. Archieven bewaren tientallen kilometers archiefstukken, miljoenen velletjes A4, en dat kan nooit allemaal "op internet gezet worden" zodat je vanuit je luie stoel echt in alle archiefcollecties archief-onderzoek kunt doen; dat kost handenvol geld en tijd, die niemand heeft. Alleen een paar inhoudelijke dingen kunnen zij inscannen, misschien 5% van alles. Een genealoog zal dus naar een archief moeten, om te weten wat in die duizenden archiefstukken staat: in principe moet je dat gewoon allemaal zelf doen. Archiefmedewerkers gaan niet "jouw hobby voor jou uitzoeken"; alleen zullen ze wel een paar algemene vragen beantwoorden.
- Nu zijn er mensen die dat echt niet doen, naar zo'n archief; uit luiheid, of omdat zij slecht ter been zijn en niet kunnen reizen, of omdat het gewoon te ver is als je bv. in Amerika woont. Je kunt dan natuurlijk vragen via het Stamboomforum of iemand iets voor je wil aanvragen en opzoeken, als hij toch toevallig "in de buurt is" en in dat archief komt - maar die kans lijkt me voor Warendorf eerlijk gezegd niet zo groot.
Wat doen archieven met deze situaties: mensen die iets willen weten,
maar niet zelf naar 't archief gaan?
- Archieven noemen dat "onderzoek verrichten op verzoek": hun medewerkers zoeken voor jou iets op, zij gaan daadwerkelijk de archieven in (zoals een andere bezoeker daar iets zou opvragen), en kijken het voor je na. Resultaat: niet gegarandeerd. Dat onderzoek op verzoek kost geld - héééél veel geld,
ook als ze niets vinden waar jij iets aan hebt.
Bij simpele, héél algemene vragen, bijvoorbeeld aan de telefoon of via e-mail, die ze zó kunnen beantwoorden in héél weinig tijd, en waarvoor ze niet echt de archiefdozen in hoeven te duiken, noemen ze het nog niet zo ("onderzoek op verzoek"). Wordt de vraag moeilijker, en tijdrovender,
met andere woorden: wil je dat zij het onderzoek doen dat jij eigenlijk zou moeten doen, dan gaat de "teller" lopen, en komt er uiteindelijk een enorme rekening jouw kant op!
Archieven wijzen daar ook zelf op, op hun website. Voorbeeld:
http://www.weert.nl/gemeentearchief,-inzage.html
´´Kosten door ons te verrichten onderzoek - Voor het laten verrichten van onderzoek in het archief, ongeacht het resultaat van het onderzoek, per kwartier: E 14,60``
http://www.regionaalarchiefwestbrabant.nl/bezoekersinformatie/tarieven
´´De medewerker doet een beknopt onderzoek en geeft daarbij zo mogelijk het archief-inhoudelijke antwoord. Maximale duur: 1 uur. E 12,50 per kwartier´´
http://www.archive.nrw.de/lav/informationen_fuer_benutzer/gebuehren/index.php
´´Für die Beantwortung schriftlicher Anfragen und die Beratung im Lesesaal fallen keine Kosten an, wenn die Bearbeitung weniger als 30 Minuten Arbeitszeit in Anspruch nimmt. In den meisten Fällen ist damit auch die Beantwortung von Anfragen und die Beratung kostenfrei. Bei aufwändigeren Recherchen und Beratungen werden Gebühren in Höhe von 30 Euro je angefangene halbe Stunde Arbeitszeit berechnet.´´ ( 30 euro kosten per begonnen halfuur)
Zoals je leest, kunnen de kosten voor het laten doen van onderzoek door het archief zelf, dus door hen, als jij zelf niet van plan bent naar het archief te komen, enorm snel en enorm hoog oplopen - je krijgt dan dus een afschuwelijk hoge rekening thuis, en niet voor wat ze voor je vinden (geen enkele garantie dat jij er iets aan hebt!!), maar puur voor de uren die ze voor jou aan het werk zijn gegaan.
En dan nog: jij kunt vanaf een afstand niet inschatten of ze iets interessants zullen vinden, hoeveel tijd daar echt aan is besteed, en wat je dat allemaal gaat kosten. Heel gevaarlijk allemaal.
Nogmaals: pas hiermee op!
Niet alle archieven zijn zo netjes om je te waarschuwen voor de kosten, je er vantevoren op te wijzen dat als je ze iets vraagt per brief, ze voor jou aan de slag gaan, maar wel voor veel geld - het staat immers wel op hun website, dus je had het kunnen weten. Ze beantwoorden gewoon vriendelijk je brief met allerlei informatie, alsof het een gewoon gesprek is, en vervolgens krijg je achteraf een enorme rekening thuis voor het `laten doen van onderzoek`. Zij zeggen dan, dat zij `onderzoek op aanvraag` hebben verricht, `onderzoek in opdracht´, en dat jij door jouw simpele telefoontje of brief met hen een `overeenkomst van opdracht` hebt gesloten. Protesteren tegen hoge rekeningen heeft dan geen zin.
- Wat die medewerker van dat Kreisarchiv Warendorf je nu al heeft geschreven,
zat dáár al geen rekening bij ? Misschien niet, want dat was misschien nu net zoiets wat een medewerker `gemakkelijk en in weinig tijd voor je kan vinden´ zonder zelf het archief of de bibliotheek in te duiken, `heel algemeen´.
- Als het archief daadwerkelijk allerlei boeken uit de kast moet gaan pakken, of akten uit het archief moet gaan halen, en daarin lezen om te zien of er voor jou iets interessants in staat... dan zijn zij echt bezig om archiefonderzoek te doen dat jij eigenlijk zelf zou moeten doen.
En dat lijkt mij de volgende fase, met de informatie die ze je `rond pasen willen toesturen`. Kijk uit!!
Archieven zijn wel geen ordinaire bedrijven die eropuit zijn om geld uit je portemonnee te kloppen,
maar ze kunnen altijd menen dat ze voor jou ´´werk op afstand´´ hebben gedaan, en dat kost veel geld.
De moraal van dit verhaal: een genealoog die het idee heeft dat er bij een archief iets bewaard wordt dat misschien interessant voor hem/haar is, kan daar het beste zelf naartoe gaan. Wie nooit naar een archief gaat, en denkt alles met internet af te kunnen, mist verschrikkelijk veel. Lang niet alles staat op internet!! Lukt dat niet meteen, vanwege geen tijd/slecht ter been/geen auto of vervoer/geen geld,
dan misschien door iemand anders te vragen (via Stamboomforum!) of pas na lang wachten.
Onderzoek door een archief laten doen, is echt het allerlaatste waar je aan moet denken: peperduur,
en de uitkomst (wat heb je eraan?) is erg onzeker.
En, voor een genealoog heel belangrijk: alleen als je zelf onderzoek doet, heb je kans om tussen duizenden missers die éne geweldige vondst te doen: je historische sensatie!!
Succes, met vriendelijke groet,
Dimitri Vlas